Dysplazja lub nieprawidłowe dojrzewanie komórkowe jest procesem patologicznym, charakteryzującym się zmianą wyglądu układów i prawi­dłowych stosunków między komórkami, stanowiącymi określoną tkankę. Spotyka się ją przede wszystkim w obrębie tkanek nabłonkowych; odzna­cza się nieprawidłowym wzrostem liczby komórek, stanowiących nabło­nek, przy czym niektóre komórki wykazują oznaki nieprawidłowego róż­nicowania się lub brak tego różnicowania się.

W obrębie nabłonka szyjkowego zmiany dysplastyczne zjawiają się, jak wykazano, w przebiegu przewlekłych stanów zapalnych bądź wskutek za­burzeń hormonalnych lub metabolicznych. Zmiany te mają znaczenie szczególne, ze względu na fakt, że wg szeregu autorów (Galvin i wsp., 1961; Koss i wsp., 1963; Michałkiewicz, 1963; Peckam i Greene, 1957; Reagan i wsp., 1955; Walter i Reagan, 1956) zjawiają się stale u kobiet, u których następnie zostaje stwierdzony rak szyjki macicy. Siedzenie tych zmian pozwala wnioskować, że mogą one cofnąć się, trwać nadal lub doprowa­dzić do zezłośliwienia.

W dysplazjach szyjki zarówno budowa nabłonka płaskokomórkowego, jak i szczególne komórki wykazują nieprawidłowości (anomalie). Proces dojrzewania progresywnego komórek, z głębi ku powierzchni, jest zabu­rzony, a na powierzchni spotyka się komórki o dużych, nadbarwliwych jądrach. Z tego powodu jądra, w porównaniu z nabłonkiem prawidłowym, wydają się być bardziej liczne. Komórki zawierają prawidłową cytoplazmę, która otacza nieprawidłowe jądro. Obraz ten nazywa się cytologicznie dyskariozą. Dysplazja zatem jest pojęciem histologicznym, które w cytolo­gii odpowiada przede wszystkim dyskariozie.

W zależności od stopnia występujących atypii, dysplazje zostały podzie­lone na proste (łagodne) oraz atypowe (ciężkie) (Nieburgs, 1963; Coupez, 1965; Turcas, Simu i wsp. 1965).