Przepływ krwi przez macicę jest zapewniony przede wszystkim przez tętnice maciczne. Odchodzą one od tętnic podbrzusznych bądź bezpośred­nio, bądź ze wspólnego pnia z tętnicą pępkową. Po przeniknięciu w głąb więzadła szerokiego, tętnica przebiega do granicy między trzonem i szyj­ką, gdzie tworzy łuk z uwypukleniem ku górze i na zewnątrz, dochodzi do boków macicy na wprost płaszczyzny poprzecznej, przechodzącej przez ujście zewnętrzne szyjki macicy, a następnie biegnie ku górze wzdłuż jej boków, tworząc liczne zatoki. Łuk tętnicy macicznej znajduje się o 1,5 cm powyżej i na zewnątrz sklepienia bocznego pochwy. Na tym poziomie krzyżuje się ona z moczowodem, który biegnie w dół i dośrodkowo do pęcherza moczowego. Po osiągnięciu macicy, od tętnic macicznych odcho­dzą gałązki pęcherzowo-pochwowe, idące w kierunku pęcherza i pochwy. Po dojściu do rogów macicy tętnice maciczne kończą się dwoma ramio­nami bocznymi: jednym jajnikowym, które łączy się z tętnicą jajnikową, i drugim jajowodowym, łączącym się z tętnicą jajowodową, odchodzącą od tętnicy jajnikowej.

Badania unaczynienia szyjki macicy zostały spowodowane faktem, że układ naczyń, widziany w badaniach kolposkopowych, jest ważnym po­mocniczym kryterium rozpoznawczym.

Zinser (1964) wykonał szereg szczegółowych badań po nastrzyknięciu na­czyń macicznych wg Spannera i następowym badaniu w stereomikroskopie. Rezultaty jego badań wskazują, że tętnica maciczna rozdwaja się po zbliżeniu się do szyjki. Z gałązki wstępującej odchodzą blisko siebie krót­kie małe gałązki o przebiegu zatokowym, które przenikają do warstwy mięśniowej, otaczają ścianę macicy i dają początek tętnicom spiralnym, w obrębie warstwy mięśniowej. Gałązka zstępująca lub szyjkowo-pochwowa dzieli się na 3 gałązki o różnym przekroju. Gałązka większa kieruje się na zewnątrz do szczytu sklepienia pochwy. Obie następne otaczają pierścieniem szyjkę macicy, kierując się do jej części nadpochwowej. Równocześnie tętnica pochwowa, pochodząca również z biodrowej ze­wnętrznej, łącząc się z gałązką szyjkowo-pochwową tętnicy macicznej, zapewnia unaczynienie ścian pochwy i części pochwowej szyjki macicy.

Badanie seryjne skrawków szyjki macicy, po uprzednim nastrzyknięciu naczyń, potwierdza, że część szyjki odpowiadająca kanałowi szyjki, a więc wysłana nabłonkiem walcowatym, jest zaopatrywana w krew przede wszystkim z pierwszych gałązek tętnic macicznych. Gałązka szyjkowo-pochwowa, a szczególnie rozgałęzienia tętnicy pochwowej są odpowie­dzialne za unaczynienie szyjki zewnętrznej, pokrytej nabłonkiem płasko- komórkowym. Oba systemy rozprowadzania krwi obserwuje się w miąższu ściany szyjki; system żylny podąża za rozdziałem krwi tętniczej.

Pierwszy system, pochodzący z 2 rozgałęzień końcowych tętnic szyjkowo-pochwowych tworzących pierścień wokół szyjki, powoduje powsta­wanie w równych odległościach tętnic promienistych, kierujących się do kanału szyjki. Tworzą one wachlarz tętniczy, który przenika całą część nadpochwową szyjki, odpowiadającą kanałowi szyjki, aż do poziomu uj­ścia zewnętrznego. Ta bardzo gęsta sieć włośniczkowa charakteryzuje się mniejszym przekrojem, w porównaniu z systemem tętniczym części poch­wowej. Gałązki, z których ona się składa, mają początkowo przebieg spi­ralny, a następnie prostolinijny, bez zakrętów.

System tętniczy części pochwowej, pochodzący z tętnicy pochwowej, łączącej się z rozgałęzieniami tętnicy szyjkowo-pochwowej, charakteryzuje się większym przekrojem, licznymi rozgałęzieniami i anastomozami oraz stale wężykowatym przebiegiem. Rysunek żylny jest natomiast mniej wy­rażony. Na granicy obu systemów znajdują się liczne naczynia o przebiegu obrączkowym. Ta budowa anatomiczna naczyń szyjki ma znaczenie czyn­nościowe. Podział na 2 systemy jest ważny dla mechanizmu rozszerzania się szyjki w czasie porodu. Szczególnie interesujący jest fakt, że granica pomiędzy obu systemami naczyniowymi odpowiada miejscu styku mię­dzy nabłonkiem walcowatym wewnątrzszyjkowym i nabłonkiem płasko- komórkowym zewnątrzszyjkowym, i że przesuwaniu się tej granicy w jedną lub drugą stronę towarzyszy często zmiana granicy między obu systemami tętniczymi.

W ten sposób ektopicznej wędrówce nabłonka walcowatego towarzyszy równoczesny wzrost tkanki i naczyń niżej leżących, mogący doprowadzić do zmian w kształcie szyjki. W sensie odwrotnym ? wzrostowi nabłonka pochwowego towarzyszy wzrost całej części pochwowej, która nasadza się jak kaptur na część nadpochwową. Ten objaw występuje w czasie fizjo­logicznego lub patologicznego zmniejszenia czynności jajnika.

Ciekawe dane otrzymał Zinser (1964) z badania krążenia końcowego, w obrębie wewnętrznej i zewnętrznej części szyjki.

Na wysokości części pochwowej tętniczki podnabłonkowe są podzielone na 4 warstwy, mające właściwe sobie cechy. Od naczyń głębokich, o wiel­kim przekroju i przebiegu zatokowym, odchodzą gałązki skierowane prostopadle lub skośnie do powierzchni nabłonka, zwane naczyniami pali­sadowymi. Naczynia te różnią się od siatki naczyniowej podbrodawkowej, złożonej z naczyń o małym przekroju, które przebiegają równolegle do błony podstawnej i nazywają się warstwą naczyniową błony podstawnej. Zarówno z naczyń palisadowych, jak i z sieci naczyniowej błony pod­stawnej odchodzą przedłużenia przedwłośniczkowe i włośniczki końcowe, które przenikają do brodawek podścieliska i tworzą naczynia brodaw­kowe. Jakość i układ naczyń brodawkowych zmienia się w zależności od grubości nabłonka płaskokomórkowego i stopnia rozwoju brodawek. Na­błonek bez przedłużeń lub zagłębień nabłonkowych, jakie się spotyka prawidłowo w obrębie szyjki, w pobliżu sklepień pochwy lub w przypadku nabłonka atroficznego okresu menopauzy, jest pozbawiony naczyń papi­larnych, a krążenie tętnicze kończy się na naczyniach podstawowych. Rozrost brodawczakowaty tego nabłonka, któremu towarzyszy wykształ­canie się brodawek podścieliska, prowadzi również do rozwoju dużej sieci brodawkowej. Jej niedostateczne wykształcenie prowadzi do martwicy rozrastającego się nabłonka niedostatecznie odżywianego.

Część nadpochwowa różni się także budową krążenia końcowego. Brak tu układu naczyniowego, charakterystycznego dla części pochwowej. Z głębokich naczyń odchodzą tętniczki i włośniczki, które rozdzielają się i tworzą anastomozy w podścielisku błony śluzowej wewnątrzszyjkowej, co powoduje powstanie sieci naczyniowej zbudowanej z łuków. Taki układ spotyka się szczególnie w obrębie dolnej części kanału szyjkowego oraz w obrębie stref rozrostu ektopicznego błony śluzowej gruczołowej, na po­ziomie szyjki zewnętrznej. Stwierdzenie takiego układu komórkowego, szczególnie w części dolnej kanału szyjki i wokół ujścia zewnętrznego, spowodowało przypisanie mu specjalnej roli w wytwarzaniu obfitej wy­dzieliny śluzowej na tym obszarze. Przenikanie nabłonka płaskokomórkowego do kanału szyjki, spotykane po menopauzie, jest związane ze zmianą końcowej sieci naczyniowej.

Na tym poziomie zjawia się gęsta sieć gałązek naczyniowych o różnym przekroju, leżących bezpośrednio pod nabłonkiem. W przypadku rozległej zamiany płaskokomórkowej układ naczyniowy, charakterystyczny dla błony śluzowej wewnątrzszyjkowej, może zniknąć prawie całkowicie, z wyjątkiem niektórych obszarów. Zwykle w obrębie strefy zmienionej sieci naczyniowej powstają włośniczki rozrostów nabłonkowych atypowych, które rozpoczynają się zwykle w obszarze tych przemian, czyli metaplazji płaskokomórkowej kanału szyjki. Uwidoczniają się one w po­staci pętli naczyniowych końcowych, ułożonych w kształcie serpentyny, wydłużonych, podobnych do naczyń spotykanych również w rozroście naczyniowym adaptacyjnym, w obrębie dysplazji nabłonka płaskokomórkowego. Ogólnie jednak zmiany nabłonkowe, którym nie towarzyszy na­ciekanie podścieliska, prowadzą tylko do opisanych zmian układu naczy­niowego.

Inwazja rakowa prowadzi jednak do zmiany naczyń palisadowych i włośniczek końcowych brodawkowych w układy naczyniowe nieregu­larne, splątane, o najbardziej niezwykłych przekrojach naczyń.