Wśród metod mogących ułatwić wykrycie wczesne raka szyjki w bada­niach masowych szeroko stosuje się ostatnio badanie cytologiczne, w świe­tle ultrafioletowym preparatów zabarwionych substancjami fluorescen­cyjnymi Metoda ta została wprowadzona do praktyki przede wszystkim dzięki badaniom L. i F. Von Bertalanffy (1960, 1962).

Autorzy ci zaproponowali usunięcie niektórych braków badania cyto­logicznego, klasycznego, jakie istnieją w skomplikowanej i czasochłonnej technice Papanicolaou, lub trudności w postawieniu rozpoznania morfo­logicznego złośliwości; ponadto nie zawsze jest łatwe różnicowanie tym sposobem pomiędzy komórką złośliwą a prawidłową, wymaga to bowiem długich ćwiczeń. Z tego względu zaproponowali metodę znacznie prostszą, w której za pomocą procesu cytochemicznego ujawnia się dużą ilość kwa­su rybonukleinowego (RNA) w cytoplazmie komórek nowotworowych. Ponieważ RNA jest potrzebny dla syntezy białek, komórki biorące udział w syntezie protein zawierają mniejsze lub większe ilości tej substancji, w zależności od natężenia procesów syntezy, jest ona potrzebna do wzro­stu i podziału komórkowego. Komórki prawidłowe, dzielące się w rytmie umiarkowanym, zawierają RNA w miernej ilości. Komórki złośliwe nato­miast, które z reguły rosną znacznie szybciej od komórek prawidłowych, od których pochodzą, zawierają dużą ilość RNA.

Kwasy nukleinowe można ilościowo ocenić za pomocą metody cytochemicznej, po zabarwieniu preparatu fluorochromem i badaniu w świetle fluorescencyjnym. Za pomocą tej techniki komórki nie zawierające RNA mają cytoplazmę zielonkawą lub bezbarwną. Cytoplazma komórek o ma­łych ilościach RNA jest brunatna, o średniej ilości RNA brunatnorudawa, natomiast komórki zawierające duże ilości RNA są w czasie fluorescencji pomarańczowe lub czerwonopomarańczowe, lśniące. Zgodnie z tą zasadą komórki warstwy powierzchownej nabłonka płaskiego, które utraciły zdolność podziału i syntezy białek, są koloru jasnozielonego lub bez­barwne. Komórki warstwy pośredniej lub przypodstawnej, zawierające małą ilość RNA, są brunatne, podczas gdy komórki podstawne, dzielące się w rytmie umiarkowanym i zawierające mierne ilości RNA, mają cyto­plazmę brunatnorudawą. Podobnie komórki wewnątrzszyjkowe, syntety­zujące w procesie odnowy i wydzielania białka, zawierają mierną ilość RNA, mają cytoplazmę brunatnorudawą lub rudawą. Komórki błony ślu­zowej macicy wykazujące w rozmazach oznaki zwyrodnienia dają fluorescencję brunatną lub brunatnorudawą. W odróżnieniu od tych wszystkich komórek złośliwe komórki, z powodu szybkiego wzrostu tkanki nowo­tworowej i obfitej zawartości RNA, mają cytoplazmę pomarańczową bądź jasnoróżową, lśniącą.

Jądra dają fluorescencję zielonkawą, a jądra nadbarwliwe są koloru zielonożółtawego. Ponieważ staje się widoczne szereg szczegółów jądro­wych i cytoplazmatycznych, rozpoznanie może być równocześnie posta­wione za pomocą kryteriów morfologicznych i cytologicznych. Wyższość tej techniki polega przede wszystkim na jej prostocie, badanie bowiem może być wykonane szybko w każdej pracowni, wyposażonej w mikroskop ze światłem ultrafioletowym.