Jest charakterystyczny dla rozpoczynającego się raka kalafiorowatego. Jest trudny do różnicowania z kłykciną kończystą oraz z brodawczakiem; rozpoznanie stawia się po badaniu histopatologicznym. W przypadku brodawczaka brodawki są bardziej prawidłowe (regularne), większe, o naczyniach bardziej prawidłowych, a rozrost nabłonka jest typowy.
Daje zwykle obraz szklisty, charakterystyczny, przez co może być łatwo rozpoznany. Wzrostowi temu towarzyszy przerost naczyniowy. U kobiet ciężarnych bodźce hormonalne wpływają na zmiany histopatologiczne w obrębie szyjki, które odnoszą się do nabłonka płaskokomórkowego oraz wewnątrzszyjkowego, walcowatego.
Niektórzy autorzy (Leroux, Hampel, Ober, Kaufman) odnotowali zmiany szyjki w przebiegu ciąży, w postaci przekrwienia, obrzęku podścieli- ska, nacieczenia leukocytarnego zrębu, rozrostu gruczołowego z odczynem doczesnowym tkanki łącznej. Stwierdzono również epidermizację gruczołową, polegającą na przemianie nabłonka jednowarstwowego cylindrycznego w nabłonek walcowaty wielowarstwowy.
Magendie twierdzi, że obok rozrostu komórek warstw powierzchownych nabłonka u ciężarnych, z ich nadmiernym rogowaceniem, można stwierdzić wzmożoną aktywność komórek leżących bezpośrednio przy błonie pod- stawnej, co może sugerować istnienie raka wewnątrznabłonkowego.
Przeistoczenia zachodzące w banalnych zmianach, jak ektopie, strefy przemian ?? w sensie uwypuklenia się powierzchni, jak i atypowej proliferacji nabłonkowej, mogą pojawiać się na szyjce poprzednio nie zmienionej, w II połowie ciąży (Deterhazy).
Nabłonek atypowy nieciężarnej może przybrać podczas ciąży wygląd nowotworu wewnątrznabłonkowego.
Należy pamiętać, że te zmiany z okresu ciąży stają się odwracalne po porodzie, po przywróceniu równowagi hormonalnej. Eperson obserwował na szyjce macicy u ciężarnej zmiany identyczne z rakiem śródbłonkowym, które znikły po porodzie.
W przypadkach podejrzanych konieczne jest wykonanie, bezpośrednio po okresie poporodowym, badania cytologicznego i biopsji.
Wynika zatem, że czynniki hormonalne, naczyniowe i nerwowe mają znaczenie w powstawaniu nabłonka dysplastycznego w obrębie szyjki macicy.