Nasze zainteresowanie rakiem kikuta szyjki macicy trwa od długiego czasu. Rozpatrzenie danych II Kliniki Ginekologicznej w Cluj, dokonane wspólnie z Fildanem i Pirau, doprowadziło do szeregu wniosków, mają­cych związek z rozpoznawaniem tej choroby.

Po nadpochwowym usunięciu macicy na pozostałej części szyjki spo­tyka się raka znacznie częściej i o znacznie gorszym przebiegu niż na szyjce nie operowanej. Amreich utrzymuje, że częstość raka szyjki po am­putacji nadpochwowej macicy jest 10-krotnie wyższa niż na szyjce ma­cicy zdrowej.

Oblicza się częstość tych raków na około 1% wszystkich nowotworów złośliwych, a na 2?3% wszystkich raków narządów rodnych kobiety (Dragon, Trestioreanu, Popovici ? Statystyka Instytutu Onkologicznego w Bukareszcie). Dane statystyczne innych autorów są podobne: Schutt ? 0,31%, Starek ? 1,23%, Lamp ? 0,52%, Sander i Schmidt ? 0,8%, po prze­badaniu 21 516 przypadków, Fandrich ? 0,39% na zbadanych 17 139 przypadków, Young-Yona ? 0,56% na 16 000 przypadków, Wolf, Netto, Hameresz od 0,15 do 1,8%, Amreich ? 0,87%, Ries ? 0,92%, Verhager i Hoffman ? 1,2%. Hint, na podstawie analizy przypadków Instytutu Onkologicznego ANM ZSRR na 9300 przypadków raka szyjki macicy, leczonych w ciągu 36 lat, stwierdził 61 przypadków raka kikuta szyjki, po amputacji nadpochwowej macicy z powodu mięśniaków, a więc ? 0,68%.

Według naszej statystyki, na 129 przypadków raka szyjki macicy, le­czonych w okresie 1959?1966, stwierdziliśmy 6 przypadków raka kikuta, co stanowi 4,65%.

Uwzględniając 6 przypadków raka kikuta na 373 przypadki nadpochwowego usunięcia macicy, wykonane w tym okresie w naszej klinice, otrzymujemy odsetek ? 1,6%; dane te są podobne do wymienianych w piśmiennictwie.

Raki występujące na kikucie po usunięciu nadpochwowym macicy są dwojakiego rodzaju:

1. Rak szyjki macicy, pozostawionej po nadpochwowym usunięciu ma­cicy, zwany rakiem prawdziwym kikuta, zjawia się w 2 lata po nadpoch­wowym usunięciu (Koch, Dargent). Albrecht twierdzi, że prawdziwe raki kikuta mogą zjawić się także w 1 rok po operacji.
2. Raki pozostawione na szyjce macicy, zwane rakami fałszywymi ki­kuta ? zmiana nowotworowa istniała równocześnie z chorobą ginekolo­giczną, z powodu której było wykonane nadpochwowe usunięcie macicy, a ponieważ znajdowała się w okresie wczesnym, nie została rozpoznana przed zabiegiem operacyjnym. W ten sposób za pomocą nadpochwowej operacji usuwa się trzony macicy z powodu choroby ginekologicznej, a pozostawia się wczesny nowotwór złośliwy, który rozwija się nadal.

Raki pozostawionej szyjki, zwane prawdziwymi rakami kikuta, które zjawiły się w 2 lata po dokonanej operacji stwierdzono w 3,2% przypad­ków (Instytut Onkologiczny w Bukareszcie).

Raki szyjki macicy, nazywane rakami fałszywymi pozostawionego ki­kuta, stanowią wg wielu autorów przypadków raka kikuta; wg Monoda ? 33%, wg Francka ? 40%, wg Dora ? 42%, Dragon, Trestioreanu, Popovici na 47 przypadków raka kikuta stwierdzili 49% wczesnego raka pozostawionego kikuta, a więc istniejące, lecz nie rozpoznane w czasie operacji nadpochwowego usunięcia macicy. Również Popescu i Marginea- nu, wśród 33 przypadków raka kikuta, leczonych w Instytucie Onkologicz­nym i Klinice Ginekologicznej (miasto Timisoara) w ciągu 5 lat, znaleźli 50% wczesnych raków kikuta. Wśród naszych 6 przypadków nie stwier­dzili ani jednego wczesnego raka kikuta, ponieważ wszystkie wystąpiły w czasie od 4 do 13 lat po nadpochwowej operacji.

Fanghanel (Drezno), analizując przypadki za okres 7 lat (1952?1959), znalazł 17 raków kikuta na 855 przypadków raka szyjki macicy, co sta­nowi 1,99%. Należy podkreślić, że w tamtej klinice wykonuje się raczej całkowite usunięcie macicy drogą pochwową lub brzuszną, i z tego powo­du liczba stwierdzonych przypadków raka jest mała.

Z naszych danych, zebranych za okres ostatnich 8 lat, wynika, że w kli­nice wykonuje się przeważnie usunięcie nadpochwowe macicy (na 540 operacji usunięcia macicy 373 były nadpochwowe).

Stoeckel i Koch, na podstawie dość dużej liczby przypadków, twierdzą, że liczba występowania raków kikuta wzrasta.

Sądzi się, że istnieje związek patogenetyczny pomiędzy mięśniakiem, z powodu którego zostaje wykonana operacja, a nowotworem rozwijają­cym się na pozostawionym kikucie. Po 30 r. życia obie choroby są częst­sze, a więc ich współistnienie większe. Połączenie mięśniak?rak jest znacznie częstsze w przypadkach wczesnego raka macicy; przyjmuje się ogólnie 4%, z których 2% dotyczy raka trzonu i 2% raka szyjki, na podsta­wie badania guzów usuniętych przez nadpochwowe odcięcie macicy.

Z innych przyczyn, którym przypisuje się wpływ na wystąpienie raka pozostawionego kikuta, należy wymienić:

? zezłośliwienie blizny na wysokości odcięcia macicy ? tzw. rak blizno­waty (Walther-Monody);

? zaburzenia naczyniowe, spowodowane nałożeniem szwów w czasie ope­racji (Laborde);

? nadmierne wydzielanie gruczołowe kikuta szyjkowego (Meriel).

Powyższe przypuszczenia nie mają dokumentacji naukowej i dlatego pozostają dyskusyjne.